چند نمونه از آیاتی که این بحث را مطرح ساخته ذیلا از نظر می گذرانیم:
1ـ «وَعَدَ اللّهُ الَذین آمَنُوا مِنکُم و عَمِلُوا الصالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الأَرضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الذَینَ مِن قَبلِهِم و لَیُمَکِّنَنَّ لَهُم دینَهُمُ الَذیِ ارْتَضی لَهُم وَ لَیُبَدِّلَهَّنُم مِن بَعْدِ خَوفِهِمِ أَمْناً یَعْبُدُونَنی لا یُشرکونَ بی شَیئاً وَ مَن کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَاُولئِکَ هُمُ الفاسِقون»(1)
(خداوند متعال آن دسته از شما مردم را که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادند وعده داده که قطعاً ایشان را حکمران روی زمینی خواهد کرد همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید و دینی را کبر برای آنان پسندیده پا بر جا خواهد ساخت و خوف ایشان را تبدیل به ایمنی خواهد کرد….)
مواردی که در این آیه از جانب خدا به انسانهای صالح که اعمال شایسته انجام داده اند وعده داده شده این امور سه گانه است: 1 ـ استخلاف فی الارض 2 ـ تمکین دین 3 ـ تبدیل خوف به امنیت. نبی اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود:«خواهد آمد روزی که عهد ذلت و خواری ظالمان و منافقان و ملحدان است و روز عزت و رفعت و عبادت و بندگی مؤمنان و آن روز، روز ظهور مهدی است که از تمام مراتب دین چیزی نباشد که
نداند و یا داند و نفرماید.»(2) از حضرت باقر (علیه السلام) در تفسیر این آیه آمده است که فرمود: این آیه اشاره به قیام قائم (علیه السلام) است(3)
2ـ «هُوَ الَذی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدینِ کُلِّهِ…»(4)
(او کسی است که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاد تا بر تمامی ادیان پیروزش گرداند…)
امیر مؤمنان علی (علیه السلام) هنگامی که آیه «هوالذی ارسل رسوله بالهدی…» را تلاوت فرمود، از یاران خود پرسید: آیا این پیروزی ظاهر شده است؟ عرض کردند: آری! فرمود: «نه، سوگند به کسی که جانم به دست اوست این پیروزی آشکار نمی شود مگر زمانی که هیچ آبادی روی زمین باقی نماند مگر اینکه صبح و شام بانگ «لا اله الاالله» از آن بگوش رسد»(5)
حضرت امام باقر (علیه السلام) میفرماید: «این پیروزی به هنگام قیام مهدی از آل محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) خواهد بود، آنچنان که هیچ کس در جهان باقی نمی ماند مگر اینکه اقرار به محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) خواهد کرد»(6)
3ـ «وَ قاتِلُوهُم حَتی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدینُ کُلـُه لِلّهِ…»(7)
(و با آنان بجنگید تا فتنه ای بر جای نماند و دین یکسره از آن خدا گردد…)
محمدبن مسلم می گوید به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم تأویل این سخن پروردگار متعال که در سوره انفال می فرماید «و قاتلوهم حتی…» چیست؟ حضرت فرمودند: «هنوز تأویل این آیه نیامده است پس زمانی که تأویل آن فرا رسد با کافران پیکار شود و مشرکان کشته شوند تا به توحید و خدای یگانه ایمان آورند و مشرکی باقی نماند و این به هنگام ظهور قائم اهل بیت (علیه السلام) است»(8)
4ـ «قالَ مُوسی لِقَوْمِهِ اسْتَعینُوا بِاللّهِ وَ اصْبِرُوا اِنَّ الاَرْضَ لِلّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقین»(9)
در کتاب «غیبت» نعمانی از امام باقر (علیه السلام) روایت شده که فرمود: «دولتنا آخرالدول; دولت ما آخرین دولتهاست و اهل بیتی که برای ایشان دولتی باشد باقی نمی مانند مگر آنکه پیش از ما سلطنت خواهند کرد تا اینکه نگویند هرگاه سیر و سلوک ما را آنگاه که سلطنت میکردیم می دیدند هر آینه سلوک می نمودیم مثل سلوک این جماعت. و این است قول خدای عز و جل «والعاقبة للمتقین»(10)»… پیامبر اسلام فرمود: «القائم المهدی هو
وارث الارض و مافیها.»(11)
5ـ «اِعْلَمُوا اَنَّ اللّهَ یُحْییِ الاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها…»(12)
امام باقر (علیه السلام) فرمود: «خداوند زمین را بوسیله قائم (علیه السلام) زنده کند پس او در زمین، عدل و دادگری کند و زمین را پس از مرگش از ظلم بوسیله عدل زندگی و حیات بخشد»(13)
6ـ «…وَ لَهُ اَسْلَمَ مَنْ فِی السَّمواتِ وَ الاَرضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً و اِلَیْه یُرجَعُون»(14)
رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) می فرماید: «روزی که مهدی موعود امام قائم قیام کند به عدالت حکومت کند و در دوران حکومت او در روی زمین از جور و ستم اثری یافت نشود… و پیرو هیچ دینی در روی زمین باقی نمی ماند مگر اینکه اسلام می آورد… آیا نشنیده اید که خداوند سبحان می فرماید: «و له اسلم من فی السموات و الارض…»(15)
7ـ «وَ لَقَدْ کَتْبنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِکْرِ أَنَّ الاَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ.»(16)
(و ما بعد از ذکر تورات در کتاب زبور ـ داود ـ نوشتیم که بندگان
صالحمان وارثان زمین خواهند بود).
در تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه فوق از امام باقر (علیه السلام) نقل است: «هم اصحاب المهدی فی آخرالزمان»(17) این آیه و نظایر آن تصریح می کنند که بشارت دولت حقه امام زمان (علیه السلام) در کتب انبیاء گذشته نیز ذکر شده است.
8ـ «وَ نُریدُ اَنْ نَمُنَّ عَلَی الَذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الاَْرْضِ وَ نَجْعَلَهُم اَئِمَةً وَ نَجْعَلَهُمُ الوارِثین – وَنُمَکِّنَ لهم فِی الاْرْضِ وَ نُرِیَ فِرَعَونَ و هامانَ وَ جُنُودَهُما مِنْهُم ما کانُوا یَحْذَرُون.»(18)
(ما اراده کرده ایم که: بر ضعفای زمین منت نهاده پیشوا و وارث زمینشان گردانیم و در زمین قدرتشان دهیم…)
روایاتی چند در این باره در تفاسیر مجمع البیان و المیزان تصریح به این دارد که «الذین استضعفوا فی الارض» اهل بیت مکرم رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و ائمه هدی (علیه السلام) می باشند(19) و آخرین ایشان حضرت حجة بن الحسن (علیه السلام) است که در اولین لحظات پس از ولادتشان این دو آیه شریفه را تلاوت فرمودند(20)
9ـ «أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ اِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُم خُلَفاءَ الاَرضِ أَاِلهُ مَعَ الّلهِ قَلیلا ما تَذَکَّروُن»(21)
حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: این آیه نازل شده در حق قائم اوست والله مضطر هرگاه دو رکعت نماز بخواند در مقام ابراهیم (علیه السلام) و خدای را بخواند پس اجابت می کند او را و بر طرف می کند سوء را و او را خلیفه زمین می گرداند(22)
10 ـ «بَقِیَّةُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُم اِنْ کُنْتُم مُؤمِنین»(23)
از این آیات و آیات بسیار دیگر(24) که با استشهاد از روایات، در شأن
حضرت صاحب الامر نازل شده استفاده می شود دنیا روزی را در پیش دارد که حکومت جهان بدست صالحان خواهد افتادوشر و فساد بکلی از عالم انسانی رخت خواهد بست. چنانکه رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) در بشارت به اصحابشان می فرمایند: «أبَشِّرکُمْ بِالْمَهْدی یَمْلَاُ الاَرْضَ قِسْطاً کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً.»(25)
بدین ترتیب و با توجه به این نکته که زمان ظهور نیز معلوم نیست و هر آن ممکن است اتفاق بیفتد، بنابراین امتهای مختلف بجای مأیوس شدن و
دست روی دست گذاشتن باید با جدیت هر چه بیشتر در اصلاح امر خویش و تربیت دیگر افراد صالح جهت فراهم آوردن نیروهای لازم برای تسخیر عالم و پاکسازی دنیا از لوث وجود فاسدان و مفسدان، کوشا، جدی و مصمم باشند و هیچ گونه توجیه و دلیلی برای مأیوس شدن ندارند.
1) نور / 55.
2) نجم الثاقب ـ میرزاحسین نوری ص 128.
3) مهدی انقلابی بزرگ ـ ناصر مکارم شیرازی ص 124.
4) توبه/ 33، فتح / 28، صف / 9.
5) همان، ص 135.
6) عصر ظهور ـ علی کورانی، ترجمه عباس جلالی ص 357.
7) انفال / 39.
8) منتخب الاثر، باب 34 ص 290.
9) اعراف / 128.
10) نجم الثاقب ـ ص 140.
11) نجم الثاقب.
12) حدید / 17.
13) ینجم الثاقب ص 81 ـ بقیة الله ص 217.
14) آل عمران / 83.
15) ارشاد مفید ص 4 ـ 343 بحارالانوار، ج 52، ص 217.
16) انبیاء / 105.
17) مجلد 4 ـ چاپ بیروت ـ بخش دوم ص 67.
18) قصص / 5 ـ 4.
19) المیزان ج 16 ص 11 ـ چاپ دار الکتب الاسلامیة.
20) نجم الثاقب ص 31.
21) نمل / 62.
22) نجم الثاقب ص 8 ـ 87.
23) هود / 86.
24) برخی از آیات دیگر که در شأن حضرت (علیه السلام) حجة نازل شده اند:«واسبغ علیکم نعمه ظاهرة و باطنة» / (لقمان ـ 20)«فلا اقسم بالخنس الجوار الکنس» / (تکویر ـ 15)«یریدون ان یطفئوا نورالله بافواههم و یَاْبَی اللّهُ اِلاّ ان یتم نوره و لو کره المشرکون» / (توبه ـ 32)«و اشرقت الارض بنور ربها» / (زمر ـ 69)«یسئلونک عن الساعة ایان مرسیها قل انما علمها عند ربی» / (اعراف ـ 187)«و ذکّر هم بایام الله» / (ابراهیم ـ 5)«والشمس وضحیها» / (شمس ـ 1)«هُدیً للمتقین الذین یؤمنون بالغیب» / (بقره ـ 2 و 3)«…حتی مطلع الفجر» / (قدر ـ 5)«و من قتل مظلوماً فقد جعلنا لولیه سلطاناً فلا یسرف فی القتل انه کان منصوراً» / (اسراء ـ 33)«و فی السماء رزقکم وما توعدون» «فورب السماء والارض انه لحق مثل ما انکم تنطقون»/ (ذاریات ـ 22 و 23)«فاذا نقرفی الناقور» / (مدثر ـ 8)«و النهار اذا جلیها» / (شمس ـ 3)«الله نورالسموات و الارض مثل نوره کمشکوة فیها مصباح المصباح فی زجاجة الزجاجة کانها کوکب دُرِّیٍّ یوقد من شجرة مبارکة زیتونة لاشرقیه ولا غربیه یکاد زیتها یضئ و لولم تمسسه نار نور علی نور یهدی الله لنوره من یشاء.» / (نور ـ 35)«سنریهم ایاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق» / (فصلت ـ 53)«و استمع یوم یناد المناد من مکان قریب» / (ق ـ 41)«یوم یسمعون الصیحة بالحق ذلک یوم الخروج» / (ق ـ 42)«یوم تبدل الارض غیرالارض…» / (ابراهیم ـ 48)«انک من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم» / (ص ـ 81)«یغن الله کلا مِن سعته» / (نساء ـ 130)برای اطلاع از تأویل آیات مذکوره مراجعه شود به کتاب نجم الثاقب میرزا حسین طبرسی نوری (ره) باب دوم و سوم و نیز جهت آگاهی از سایر آیاتی که در شأن آن حضرت وارد شده به کتاب المحجة فی ما نزل فی القائم الحجة و موسوعة امام المهدی مراجعه شود.
25) بحارالانوار ج 51 ص 81 / مسند احمد حنبل ج 3، ص 37.
