در علوم عقلیه به اثبات رسیده است که نفس انسان پیوسته در حال حرکت و شدن است فعلیّت او آمیخته به قوه و استعداد است و تدریجاً استعدادهای خود را به فعلیّت تبدیل می کند. در آغاز ساخته و کامل نیست بلکه تدریجاً خود را می سازد و گوهر ذات خود را پرورش می دهد. اگر در صراط مستقیم حرکت کرد تدریجاً کامل و کاملتر می شود تا به کمال نهایی نایل گردد و اگر به انحراف کشیده شد و در طریق ضلال قدم نهاد تدریجاً از کمال نهایی دور می شود و در وادیهای هولناک حیوانیت سقوط می کند.
ـ قرب به خدا، باید بدانیم که حرکت انسان یک حرکت واقعی است نه اعتباری، این حرکت مربوط به روح مجرّد اوست نه جسم و تن و همچنین این حرکت ذاتی است نه عارضی، در این حرکت گوهر ذات انسان حرکت می کند و دگرگون می شود بنابراین مسیر حرکت انسان یک طریق واقعی است نه اعتباری و مجازی اما مسیر حرکت از ذات متحرک جدا نیست بلکه متحرک در باطن ذات حرکت می کند و مسیر را به همراه
خود می برد.
از آیات و روایات استفاده می شود غایتی که برای حرکت انسانها مقدر شده قرب خداست لیکن همه انسانها در صراط مستقیم حرکت نمی کنند و به مقام قرب الهی نائل نمی شوند.
