عقل از آغاز خلقت به عنوان «حجت باطنه» یار و همراه «حجت ظاهره» آفریده شده است امام موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمود: «خداوند بر مردم دو حجت دارد حجت ظاهره و حجت باطنه حجت ظاهره رسولان و پیغمبران و امامان هستند و حجت باطنه عقول»(1) بدینگونه، عقل اگر در مسیر صحیح خود به کار گرفته شود. با کمک ابزار علم از پرتو درخشان نبوت و ولایت بهره گرفته و انسان را در مسیر عبادت خدای متعال که مسیر واقعی خلقت است رهنمون می شد. اما بشر هرچه بیشتر فاصله گرفته است، عقل او به هوای نفس نزدیکتر شده، بیشتر در مسیر بندگی طاغوت افتاده و به شیطنت تبدیل شده است. چنانکه در مورد معاویه های تاریخ دیده ایم. اما عقل و فکر و علم بشر در دوره حکومت امام مهدی (علیه السلام) به اوج خود می رسد. به حدی که در زمان هیچ یک از انبیاء و اوصیاء نرسیده باشد. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: علم بیست و هفت حرف است، تمام آنچه پیامبران تا امروز آورده اند فقط دو حرف از علم است و هنگامی که قائم ما قیام می کند بیست و پنج حرف باقی مانده را
خارج ساخته در میان مردم می پراکند. امام باقر (علیه السلام) از آینده ای بشارت داده است که: «زن در خانه اش بر اساس کتاب خدای تعالی و سنت رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) قضاوت می کند. گسترش علوم تا حدی می شود که مؤمن از علم برادر مؤمنش بی نیاز می شود.»(2)
واینهمه پرتوی از نورولایت است که در آن زمان بی پرده و بیواسطه بر مردم میتابد چنانکه امام محمد باقر (علیه السلام) فرموده:
«إذا قام قائمنا وضع الله یده علی رئوس العباد فَجمع بها عقولهم وکملت به احلامهم»(3)
هنگامیکه قائم (علیه السلام) قیام کندخداوند دستش را برسر بندگان میگذارد.وبدان وسیله عقل های آنها را جمع و افکار ایشان را کامل میکند.
افکار، عقول و علوم پیشرفته رشد فکری بشر را در جامعه ایده آل اسلامی و انسانی نشان می دهد و به اینگونه در پرتو ارشاد و هدایت مهدی (علیه السلام) و در زیر دست عنایت او مغزها در مسیر کمال به حرکت در می آیند. و اندیشه ها شکوفا می گردند. و تمام کوته بینی ها و تنگ نظریها و افکار پست و کوتاه که سرچشمه بسیاری از تضادها و تزاحمها و برخوردهای خشونت آمیز اجتماعی است برطرف می گردد. مردمی بلندنظر، با افکاری باز و سینه هایی گشاده و همتی والا و بینشی وسیع، پرورش
می یابند که بسیاری از مشکلات اجتماعی را با روح بزرگ خود حل می کنند و جهانی از صلح و صفا می سازند و امروز نیز هرگونه اصلاح اجتماعی، در هر مقیاسی، بستگی به این دگرگونی فکری و انقلاب روحی دارد.
1) تحف العقول ـ ص 407.
2) مکیال المکارم ـ ج/1 ـ ص 236.
3) منتخب الاثر ـ ص 483.
