هر مسأله ای از دو راه قابل بحث و بررسی است از طریق «عقل و خِرد» و از طریق «عاطفه و فطرت»
فطرت، همان الهام و درک درونی است که نیاز به دلیل ندارد، یعنی بدون استدلال و برهان، انسان آن را پذیرا می شود و به آن ایمان دارد.
این گونه الهامات باطنی گاهی امواجش از داوریهای خرد نیرومندتر، و اصالتش بیشتر است، که اینها ادراکات ذاتی است و آنها معلومات اکتسابی.
اینگونه الهامات درونی در حیوانات غالباً «غریزه» نامیده می شود; و غرائز هم دامنه وسیعی در حیوانات دارند و هم نقش مهمّی; بلکه می توان گفت نقش اصلی در زندگی آنها بر دوش همین غرائز گذارده شده است.
بازتاب غرائز گاهی چنان شگفت انگیز است که انسان را با تمام وسائل صنعتی پیشرفته و ابزارهای دقیق الکترونیکی اش، در برابر آن
وادار به اظهار عجز می کند.
مثلا، فراوانند حیوانات و حشراتی که وضع هوا را پیش بینی می کنند، گاهی شاید برای یک روز و گاهی برای شش ماه و حتّی در نشریه ای دیدم نوعی از ملخ ها وضع هوا را از یکسال قبل پیش بینی می کنند، و این راستی حیرت آور است که انسان عصر فضا، با تمام ابزارهای دقیقی که برای پیش بینی وضع هوا اختراع کرده، و با تهیّه پستهای هواشناسی در تمام نقاط حسّاس و گردآوری مجموعه اوضاع جوّی محسوس این نقاط از طریق مخابره، و تشکیل دادن «نقشه های هوایی» با تمام این تلاش ها و کوششهای پرخرج، باز وضع هوا را برای مدّت 6 ساعت پیش بینی می کند تازه آن هم با عباراتی چند پهلو!:
کمی تا قسمتی ابری
گاهی تمام ابری
احتمالا توأم با رگبارهای پراکنده
و شاید بارندگی شدید
و احتمالا صاف و آفتابی!…
ولی آن حشره هواشناس بدون تماس با حشرات دیگر، برای مدّت 6 ماه، یعنی از وسط تابستان چگونگی زمستان را پیش بینی می کند و خود را برای آن آماده می سازد.
شاید این که انسان معلومات فطری اش محدودتر از بسیاری از جانداران دیگر است به این خاطر است که سهم عظیم او از نیروی عقل، کمبودهای او را در همه زمینه ها جبران می کند; ولی به هر حال، انسان
نیز در نیازهای ضروری و مسائل اصولی زندگی، از الهام فطری بهره مند است و این چراغ می تواند ما را در مسیری که در پیش داریم رهنمون گردد.
آیا در مسأله مورد بحث یعنی پایان گرفتن جهان با جنگ و خونریزی و ظلم و بیدادگری، یا حکومت صلح و عدالت و امنیت، الهامهای فطری می تواند به ما کمکی کند یا نه؟
پاسخ این سؤال مثبت است; زیرا دو نشانه قابل ملاحظه وجود دارد که می تواند ما را به حقیقت رهنمون گردد:
