«محمد بن عبدالله حمیری» نامه ای خدمت آن حضرت نوشت و جواب سوالات ذیل را تقاضا کرد.
سوال اول: مردی سوار محمل است و برف و یخ فراوانی به اندازه قامت انسان روی زمین را فراگرفته است و او از اینکه پایین بیاید و روی یخ نمازش را بخواند، می ترسد، آیا می تواند نمازش را در محمل بخواند؟
جواب: در وقت ضرورت اشکالی ندارد. ادله رفع عسر و حرج بر ادله اولی که بر ادای نماز بر روی زمین دلالت دارند، حاکم می باشند، بنابراین، حکم خواندن نماز بر روی زمین هنگام ضرورت، برداشته می شود.
سوال دوم: مردی در نماز جماعت به امام که در رکوع است، اقتدا می کند، آیا یک رکعت حساب می شود؟ چونکه بعضی از اصحاب ما گفته اند:«اگر تکبیر رکوع امام را نشنیده، نباید آن را یک رکعت حساب کند».
جواب: اگر ماموم در یک تسبیح امام در رکوع به امام برسد، یک رکعت حساب می شود، اگرچه تکبیر رکوع را نشنود. اگر امام را در حال رکوع درک کند، قبل از آنکه سرش را از رکوع بردارد، یک رکعت حساب می شود و ثواب جماعت را برده است.
سوال سوم: آیا اهل بهشت زاد و ولد دارند؟
جواب: زنها در بهشت حامله نمی شوند و زایمان و آلودگی و نفاس ندارند. در بهشت آنچه انسان بخواهد و چشمها لذت ببرند، وجود دارد، همانطوری که خدا فرموده است. بنابراین، اگر فرد مومن بخواهد که صاحب فرزند شود،
خداوند او را بدون حاملگی زن، می آفریند، همچنانکه آدم را آفرید.
سوال چهارم: آیا جایز است که مرد دختر زنش را به ازدواج خود درآورد؟
جواب: اگر در دامن او تربیت شده جایز نیست و اگر در دامن او تربیت نشده و مادرش، عیال دیگری بوده است، روایت شده که ازدواج با او جایز است.
«ربیبه» بر شوهر مادرش حرام است و مانند یکی از دخترهای مرد می باشد، در صورتی که با مادرش نزدیکی کرده باشد، ولی اگر همبستر نشده باشد و او را طلاق داده یا در صورت عقد موقت، مدت را به او بخشیده باشد، دختر بر او حرام نیست.
سوال پنجم: گل قبر با میت در قبرش قرار می دهند، آیا این کار جایزاست؟
جواب: با میت در قبرش قرار داده شود و به حنوط او مخلوط شود ان شاء الله.
گمان قوی آن است که منظور از «طین القبر» که با میت در قبر قرار می دهند، همانا تربیت قبر سید الشهدا و ریحانه رسول خدا – صلی الله علیه و آله و سلم – حضرت امام حسین – علیه السلام – می باشد.
سوال ششم: برای ما روایت شده است که حضرت امام صادق – علیه السلام – بر لنگ پسرش اسماعیل نوشت: «یشهد ان لا اله الا الله» آیا جایز است ما هم با گل قبر (تربت سید الشهدا یا غیره) آن را بنویسیم.
جواب: جایز است.
سوال هفتم: آیا جایز است که مردی با گل قبر (تربت سیدالشهدا- علیه السلام-) تسبیح کند و آیا فضیلت دارد؟
جواب: تسبیح درست کند؛ زیرا چیزی افضل از آن نیست و از فضل آن این است که چنانچه ذکر تسبیح را فراموش کند ولی تسبیح را با دستش بگرداند، برایش تسبیح و ذکر نوشته می شود.
سوال هشتم: آیا سجده بر قطعه از گل قبر (تربت و مهر خاک قبر حضرت سید الشهدا – علیه السلام -) جایز است و آیا فضیلت دارد؟
جواب: جایز است و دارای فضیلت می باشد.
ما مامور شده ایم که جهت تعظیم خدای متعالی بر زمین سجده کنیم و گل و خاک مذکور جزء زمین است. و خاک و تربت کربلا – که محل شهادت سید جوانان بهشت و ریحانه رسول خدا حضرت سید الشهداء – علیه السلام – با فضیلت ترین و شریفترین بقعه های زمین است، بنابراین، سجده بر تربتی که از کربلا برداشته شده، افضل سجده ها برای خدای متعال است. و گروهی بی ایمان در این مورد به شیعیان حمله ناجوانمردانه نموده و افترا و بهتان زده و گفته اند که شیعیان عبادت تربت حسینی می نمایند در حالی که شیعیان، خدای عزوجل را سجده می کنند و روی بقعه ای که از همه مناطق زمین، افضل است، سجده می نمایند نه آنکه به تربت، سجده کنند.
سوال نهم: کسی به زیارت قبور امامان – علیهم السلام – می رود، آیا جایز است که بر قبر سجده کند؟ و آیا برای کسی که کنار قبر بعضی از آن بزرگواران نماز می خواند، جایز است که پشت قبر بایستد و قبر را در قبله قرار دهد و نزد بالا سر و پایین پا بایستد؟ و آیا جایز است که جلوتر از قبر بایستد و نماز
بخواند و قبر در پشت سر او قرار بگیرد؟
جواب: اما سجده بر قبر – نه در نافله و نه در نماز واجب و نه در زیارت – جایز نیست و آنچه عمل بر آن است، گذاشتن طرف راست صورت بر قبر است. اما نماز باید پشت قبر باشد و قبر در جلو قرار بگیرد و جایز نیست که جلوتر و یا مقابل سر و پاها نماز خوانده شود؛ زیرا مساوی مقدم شدن بر امام – علیه السلام – صحیح نیست، اما نماز پشت قبور امامان – علیهم السلام – نه طرف راست و چپ آنان – اشکالی ندارد و بهتر است که طرف بالا سر – به طوری که مساوی سر امام – علیه السلام – نباشد – نماز خوانده شود.
سوال دهم: آیا برای مرد جایز است که تسبیح را با دست چپش بگرداند و تسبیح کند؟
جواب: جایز است و الحمد لله رب العالمین.
سوال یازدهم: مردی که نماز واجب یا نافله می خواند، آیا برایش جایز است که در حال نماز تسبیح بیندازد؟
جواب: اگر ترس سهو و اشتباه دارد؛ جایز است.
سوال دوازدهم: موقوفه ای است که برای اشخاص معین و اولاد آنان وقف شده است در صورتی که همه آنان بر فروش آن راضی نباشند و بعضی، راضی به بیع آن شوند، آیا جایز است که از این بعض، خریده شود؟ و آیا بیع وقف جایز می باشد؟
جواب: اگر وقف بر امام مسلمین باشد، بیع آن جایز نیست و اگر وقف بر گروهی از مسلمانان باشد، هر گروهی آنچه را که توانایی دارند می فروشند، با هم باشند یا جدای از هم.
سوال سیزدهم: آیا برای محرم جایز است که جهت جلوگیری از بوی عرق زیر بغل، «مرتک و توتیا» استعمال کند.
جواب: جایز می باشد و توفیق از خداوند متعال است.
سوال چهاردهم: شخصی بر امری شاهد باشد و سپس نابینا شود، آیا شهادت او جایز است؟
جواب: در صورتی که مورد شهادت و وقت آن را در حفظ و یاد داشته باشد، جایز است.
سوال پانزدهم: مردی، مزرعه یا چهارپایی را وقف می کند و آن را به اسم بعضی از وکلای وقف، گواهی می کند، سپس این وکیل می میرد یا وضعش تغییر پیدا می کند و دیگری متولی آن می شود، آیا جایز است که شاهد برای این قائم مقام وکیل سابق، در صورتی که وقف برای یک مرد باشد، شهادت دهد؟
جواب: این کار جایز نیست؛ چونکه گواهی مذکور برای وکیل نبوده بلکه برای مالک است و خدا فرموده است: (و اقیموا الشهاده).(1)
سوال شانزدهم: در دو رکعت آخر نمازهای چهار رکعتی، روایا ت فراوانی نقل شده است، در بعضی از آنها خواندن فقط سوره حمد و در برخی دیگر، خواندن تسبیحات، افضل معرفی شده است، حال بفرمایید کدام یک افضل است تا آن را عمل کنیم؟
جواب: سوره حمد در آن دو رکعت، نسخ شده است و قول عالم
– علیه السلام -:«کل صلاة لا قراءة فیها فهی خداج الا للعلیل او یکثر علیه السهو فیتخوف بطلان الصلاه علیه»، تسبیح را نسخ کرده است.
سوال هفدهم: پیش ما مرسوم است که برای درد گلو و سرفه، رب گردو می گیرند. توضیح آنکه: گردوی تازه را قبل از آنکه سفت شود، به حدی کوبیده می شود که نرم می گردد، سپس پخته می شود تا به نصف برسد و یک شبانه روز می ماند، بعدا روی آتش قرار می دهند و هر شش پیمانه از آن، یک پیمانه عسل به آن می ریزند و می جوشد و ساییده نوشادر و زاج یمانی از هر کدام آنها یک مثقال و با آب به هم زده می شود، آن وقت یک درهم از زعفران ساییده شده در آن ریخته می شود و بعد از همه اینها می جوشد و کف روی آن گرفته می شود و مثل عسل، غلیظ می گردد، از روی آتش پایین می آورند و خنک می شود و خورده می شود، آیا آشامیدن آن جایز است؟
جواب: در صورتی که مسکر باشد، کم و زیادش حرام است و اگر مسکر نباشد حلال می باشد.
سوال هیجدهم: مردی کاری برایش پیش می آید که نمی داند آن را انجام دهد یا نه؟ دو تا خاتم برمی دارد که در یکی از آنها «نعم افعل؛ بلی انجام بده» و در دیگری «لاتفعل؛ انجام نده» است، پس خیر را از خدا می طلبد و یکی از آنها را برمی دارد و به آن عمل می کند، آیا این کار جایز است؟ آیا می شود گفت این هم مثل استخاره است؟
جواب: آنچه را که عالم – علیه السلام – سنت قرار داده همانا استخاره به رقاع و نماز است.
سوال نوزدهم: نماز «جعفر بن ابی طالب» در چه وقت افضل است
و آیا قنوت دارد؟
جواب: افضل اوقات این نماز روز جمعه است هنگامی که آفتاب بالا آمده باشد و در غیر آن، هر شب و روز ایام هفته که بخواهی بخوانی فضیلت دارد و جایز است و دو مرتبه قنوت دارد، در رکعت دوم قبل از رکوع و در رکعت چهارم، بعد از رکوع.
سوال بیستم: مردی مقداری از مالش را به قصد برادر ایمانیش کنار می گذارد، سپس می بیند که بعضی از فامیلهایش محتاجند، در این صورت، آن مال به کدام یک از اینان داده شود؟
جواب: به هر کدام از آنان که از نظر دینی به او نزدیکتر می باشند، داده شود و چنانچه به قول عالم – علیه السلام – که فرموده: «خدا صدقه را قبول نمی کند در حالی که فامیل نیازمند است»، توجه کند، باید بین آنان تقسیم کند تا به فضیلت هر دو مورد نایل شود.
سوال بیست و یکم: برای ما از صاحب عسگر، یعنی حضرت امام حسن عسگری – علیه السلام – روایت شده است که از آن حضرت، از نماز در ابرایشم که با کرک خرگوش پوشیده شده باشد، سوال شده و آن حضرت امضا فرموده که جایز است. و نیز از آن حضرت روایت شده که جایز نیست، بنابراین، به کدام یک از این دو خبر عمل شود؟
جواب: در این کرکها و پوستها حرام است و اما کرکهای تنها حلال می باشد.
از شرایط لباس نمازگزار این است که از اجزای حیوانی که گوشتش خورده نمی شود، نباشد، بنابراین، نماز با پوست حیوان مذکور – زنده یا مرده – و با مو
و پشم و کرک و با هیچ چیز از فضله های او، به صورت لباس یا مخلوط به آن جایز نیست، بلی فقها فقط ابریشم خالص که به کرک خرگوش و روباه مخلوط نباشد، استثنا کرده اند.
سوال بیست و دوم: از بعضی علما از معنای قول امام صادق – علیه السلام – که می فرماید: «لا یصلی فی الثعلب و لا فی الارانب و لا فی الثوب الذی یلیه» سوال شد.
جواب: حضرت در پاسخ فرمود: مقصود پوست این حیوانات است نه غیر آنها.
سوال بیست و سوم: در اصفهان یک نوع لباس که با ابریشم تزیین می شود، تهیه می کنند، آیا نماز با آن جایز است؟
جواب: نماز جایز نیست مگر با لباسی که تار پود آن پنبه یا کتان باشد.
سوال بیست و چهارم: در مسح بر پاها آیا باید یکی بر دیگری مقدم شود یا آنکه هر دو با هم مسح شوند؟
جواب: هر دو با هم مسح میشوند و چنانچه یکی را جلو انداخت، حتما باید پای راست را جلو بیندازد.
مسح پاها از سرانگشتان تا برآمدگی روی پاها جز کارهای وضوست و مسح آنها با هم جایز است و اما اگر بخواهد یکی را پس از دیگری مسح کند، گفته اند که باید پای راست را جلو بیندازد.
سوال بیست و پنجم: آیا خواندن نماز جعفر طیار در مسافرت جایز است؟
جواب: جایز است.
سوال بیست و ششم: اگر کسی در تسبیحات حضرت زهرا – علیهاالسلام – اشتباه کند و بیشتر از سی و چهار تکبیر بگوید، آیا باید برگردد و از اول، سی وچهار تکبیر بگوید؟ و اگر تمام 67 عدد را تسبیح بگوید، آیا باید برگردد و از اول شروع کند؟ و خلاصه چیزی که واجب است چیست؟
جواب: اگر در تکبیر اشتباه کند و از سی و چهار مرتبه تجاوز کند، بنابر همان می گذارد و اگر در تسبیح اشتباه کند و از 67 بگذرد، به همان 67 بنا می گذارد و اگر تحمید و حمد خدا از صد گذشت، چیزی بر او نیست.(2)
این بود بخشی از آنچه از حضرت صاحب العصر – علیه السلام – به ما رسیده است و از زیباترین اثر ماندگار ائمه اطهار – علیهم السلام – می باشد.
1) طلاق : 2.
2) احتجاج 2 : 309.
